DỰ THẢO NGHỊ ĐỊNH THAY THẾ NGHỊ ĐỊNH 09/2018/NĐ-CP VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN HÀNG HÓA VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG LIÊN QUAN TRỰC TIẾP ĐẾN MUA BÁN HÀNG HÓA CỦA TỔ CHỨC KINH TẾ CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI

 1. BỐI CẢNH PHÁP LÝ VÀ LÝ DO SỬA ĐỔI

Nghị định 09/2018/NĐ-CP được ban hành nhằm cụ thể hóa các quy định của Luật Thương mại và Luật Quản lý ngoại thương về hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp của tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Tuy nhiên, sau hơn bảy năm thực thi, nghị định này đã bộc lộ nhiều bất cập. Một nguyên nhân quan trọng là sự thay đổi của khung pháp luật nền tảng, đặc biệt là sự ra đời của Luật Đầu tư 2020 thay thế Luật Đầu tư 2014. Các điều kiện đầu tư, ngành nghề kinh doanh có điều kiện, cũng như thủ tục cấp phép trong Luật Đầu tư 2020 đã không còn tương thích với quy định của Nghị định 09.

Bên cạnh đó, sự xuất hiện của Nghị định 146/2025/NĐ-CP về phân cấp, phân quyền cùng các chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Kết luận số 155-KL/TW và Kế hoạch số 447/KH-CP của Chính phủ đã đặt ra yêu cầu tái cấu trúc thẩm quyền quản lý, chuyển giao quyền cấp phép từ Bộ Công Thương sang Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Ngoài ra, việc Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (EVFTA, CPTPP, UKVFTA) cũng tạo sức ép nội luật hóa cam kết quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối, bán lẻ và kiểm tra nhu cầu kinh tế (ENT).

Từ các lý do trên, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 09/2018/NĐ-CP, với nhiều điểm đổi mới cả về thủ tục, điều kiện và cơ chế quản lý.

2. PHÂN CẤP, PHÂN QUYỀN TRONG CẤP PHÉP VÀ QUẢN LÝ

Một thay đổi nổi bật là việc bãi bỏ yêu cầu chấp thuận chủ trương của Bộ Công Thương và các bộ ngành liên quan trước khi cấp Giấy phép kinh doanh hoặc Giấy phép lập cơ sở bán lẻ. Thẩm quyền được chuyển giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, phù hợp với định hướng phân cấp quản lý nhà nước. Như vậy, chính quyền địa phương chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc cấp phép, thanh tra, giám sát hoạt động mua bán hàng hóa của doanh nghiệp FDI tại địa bàn.

Điểm mới ở đây không chỉ dừng lại ở “trao quyền” mà còn mở rộng phạm vi thẩm quyền cho địa phương đối với các lĩnh vực đặc thù như nhập khẩu và phân phối dầu nhờn, gạo, đường, sản phẩm in ấn, ghi hình, xuất bản phẩm.

3. QUY ĐỊNH VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA NHÀ ĐẦU TƯ

Dự thảo Nghị định kế thừa, bổ sung và điều chỉnh quy định tại Nghị định 09/2018/NĐ-CP để phù hợp với Luật Đầu tư 2020 và cam kết quốc tế. Các khái niệm “quyền phân phối”, “quyền xuất nhập khẩu” và “các hoạt động liên quan trực tiếp đến mua bán hàng hóa” được làm rõ hơn. Quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn FDI trong từng loại hình hoạt động; đồng thời bổ sung nghĩa vụ tuân thủ pháp luật về phòng cháy chữa cháy, an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ môi trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Dự thảo cũng quy định cơ chế kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất, cùng biện pháp xử lý vi phạm và thu hồi Giấy phép kinh doanh khi cần thiết.

4. KIỂM TRA NHU CẦU KINH TẾ (ENT) VÀ NỘI LUẬT HÓA CAM KẾT QUỐC TẾ

Dự thảo mới quy định miễn ENT cho nhà đầu tư đến từ các quốc gia, vùng lãnh thổ có cam kết với Việt Nam trong các FTA (như EU, Anh, Nhật Bản, Singapore). Với các trường hợp khác, ENT vẫn duy trì nhưng được cụ thể hóa về tiêu chí: mật độ dân cư, số lượng cơ sở bán lẻ, nhu cầu thị trường, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế – xã hội, đời sống dân cư và an ninh – quốc phòng.

Quy trình ENT có sự tham gia của Hội đồng ENT với đại diện UBND tỉnh, Sở Công Thương và các cơ quan liên quan, nhằm tăng cường minh bạch, khách quan trong việc cấp phép.

5. ĐIỀU KIỆN ĐẦU TƯ VÀ THỦ TỤC CẤP GIẤY PHÉP KINH DOANH

Dự thảo bổ sung yêu cầu chứng minh năng lực tài chính, kế hoạch kinh doanh khả thi và tình hình thực hiện nghĩa vụ thuế của thương nhân nước ngoài. Hồ sơ cấp phép phải có đầy đủ thông tin pháp lý, kế hoạch kinh doanh chi tiết, và tài liệu về địa điểm dự kiến lập cơ sở bán lẻ.

Trình tự xử lý hồ sơ được quy định cụ thể với thời hạn: tiếp nhận (03 ngày), thẩm định và lấy ý kiến (10 ngày), ra quyết định (03 ngày). Trường hợp từ chối, cơ quan cấp phép phải có văn bản nêu rõ lý do.

Các trường hợp điều chỉnh, cấp lại Giấy phép cũng được quy định chi tiết:

• Điều chỉnh: khi thay đổi địa điểm, ngành nghề, hình thức hoạt động hoặc điều kiện kinh doanh (xử lý trong 10 ngày).

• Cấp lại: khi giấy phép bị mất, hư hỏng hoặc thay đổi một số nội dung không thuộc diện điều chỉnh (xử lý trong 05 ngày).

6. THỦ TỤC LẬP VÀ ĐIỀU CHỈNH GIẤY PHÉP CƠ SỞ BÁN LẺ

Dự thảo nêu rõ hồ sơ đề nghị lập cơ sở bán lẻ, gồm: đơn đề nghị, bản giải trình điều kiện, tài liệu chứng minh quyền sử dụng hợp pháp địa điểm, kế hoạch kinh doanh và các giấy tờ liên quan.

Trình tự xử lý: tiếp nhận hồ sơ (03 ngày), thẩm định (10 ngày), xin ý kiến ENT (07 ngày nếu thuộc diện), tổng hợp và cấp phép (03 ngày). Quy định cũng cho phép gia hạn thời gian thẩm định nhưng phải có thông báo bằng văn bản nêu rõ lý do.

Giấy phép lập cơ sở bán lẻ có thời hạn phù hợp với kế hoạch kinh doanh, không vượt quá thời hạn thuê địa điểm. Có thể gia hạn theo quy định; trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, giấy phép có thể bị thu hồi.

Các tiêu chí xem xét bao gồm: sự phù hợp với quy hoạch mạng lưới phân phối, tình hình cạnh tranh, nhu cầu mua sắm tại địa phương, quan hệ ngoại giao, an ninh quốc gia và yếu tố xã hội khác.

7. Ý NGHĨA THỰC TIỄN VÀ TÁC ĐỘNG DỰ KIẾN

Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 09/2018/NĐ-CP thể hiện nỗ lực cân bằng giữa:

• Cải cách thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch;

• Bảo đảm tuân thủ cam kết quốc tế và khuyến khích nhà đầu tư từ các quốc gia có FTA với Việt Nam;

• Bảo hộ hợp lý thị trường nội địa thông qua ENT và các điều kiện định lượng;

• Tăng cường trách nhiệm và năng lực quản lý của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, việc trao quyền cho địa phương cũng đặt ra yêu cầu chuẩn hóa năng lực thực thi, tránh tình trạng áp dụng thiếu thống nhất, kéo dài thời gian xử lý.

8. KẾT LUẬN

Dự thảo Nghị định mới không chỉ nhằm khắc phục bất cập của Nghị định 09/2018/NĐ-CP mà còn phản ánh sự thích ứng của pháp luật Việt Nam trước khung pháp lý mới và yêu cầu hội nhập quốc tế. Các quy định chi tiết hơn về hồ sơ, thủ tục, ENT và điều kiện kinh doanh hứa hẹn tạo môi trường minh bạch, cạnh tranh và phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời bảo đảm lợi ích quốc gia, nhà đầu tư và người tiêu dùng.

ALTAS có thể hỗ trợ như thế nào?

ALTAS LAW cung cấp các gói dịch vụ pháp lý và kế toán, thuế toàn diện được thiết kế để hỗ trợ liền mạch trong giai đoạn chuyển đổi này: 

• Dịch vụ Kế toán và Thuế: Chúng tôi cung cấp dịch vụ kế toán và thuế để giúp doanh nghiệp quản lý các tác động tài chính, bao gồm lập kế hoạch thuế, quyết toán thuế, thanh tra thuế và hỗ trợ hoàn thuế.

• Giấy phép & Tuân thủ Quy định: Chúng tôi sẽ rà soát tỉ mỉ các giấy phép hiện có, tư vấn về các sửa đổi hoặc gia hạn cần thiết, và hướng dẫn quy trình xin cấp giấy phép/phê duyệt. Đội ngũ của chúng tôi cũng sẽ đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ tất cả các thay đổi quy định liên quan.

 Vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email contact@altas.vn để thảo luận cụ thể.

---

Viết bởi: Lương Văn Chương - Luật sư Thành viên tại ALTAS Law 
Ngày: 09/09/2025