Luật Dữ liệu đã mở ra tương lai của việc tạo ra giá trị dựa trên dữ liệu và ngành kinh tế tỷ đô mới của Việt Nam

Trong thời đại mà thông tin quan trọng như tiền tệ, nền kinh tế dữ liệu trở thành động lực chính định hình thế giới. Dữ liệu được coi là tài sản lớn nhất, giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị và phục vụ khách hàng tốt hơn. Hiện có khoảng 11 tỷ thiết bị kết nối Internet và dự kiến đến năm 2025 con số này sẽ là 80 tỷ. Sự phát triển của Internet vạn vật làm lượng dữ liệu số toàn cầu tăng mạnh, dự kiến đạt 180 zettabyte vào năm 2025.

Theo thống kê, cứ mỗi 12 giờ, lượng dữ liệu toàn cầu lại tăng gấp đôi. Doanh thu thị trường dữ liệu lớn toàn cầu dự kiến đạt 308 tỷ USD trong năm 2023 và hơn 655 tỷ USD vào năm 2029. Nền kinh tế dữ liệu không chỉ tái định nghĩa các ngành công nghiệp truyền thống mà còn tạo ra thị trường và cơ hội mới.

Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển kinh tế dữ liệu, với nhận thức ngày càng cao về tầm quan trọng của dữ liệu. Từ Trung ương đến địa phương, từ các cơ quan chính quyền đến các tổ chức và doanh nghiệp, dữ liệu đang được coi như một tài nguyên chiến lược. Lãnh đạo và quản lý đều muốn khai thác và hiểu dữ liệu để nâng cao hiệu suất quản trị, tối ưu quy trình, ra quyết định và điều hành dựa trên dữ liệu. Nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng dữ liệu để cải thiện trải nghiệm khách hàng, tự động hóa tiếp thị, tối ưu hóa tồn kho và chi phí.

Do đó, nhiều văn bản và giải pháp quản lý dữ liệu đã được ban hành, trong đó có Luật Dữ liệu. Ngày 30/11/2024, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Dữ liệu, có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 (Luật số 60/2024/QH15), gồm 05 chương và 46 điều. Cụ thể:

Chương I- Những quy định chung:

Chương I gồm 10 điều, quy định về phạm vi áp dụng của Luật đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài tại Việt Nam liên quan đến hoạt động dữ liệu số. Luật này giải thích các thuật ngữ quan trọng như dữ liệu số, dữ liệu dùng chung, dữ liệu mở, dữ liệu gốc, v.v., để đảm bảo sự thống nhất trong quản lý nhà nước về dữ liệu.

Luật Dữ liệu cũng là đạo luật gốc, điều chỉnh toàn diện các hoạt động liên quan đến dữ liệu, tương đồng với các luật như Luật Thủ đô và Luật Công nghiệp quốc phòng. Luật quy định chi tiết về nguyên tắc xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý và sử dụng dữ liệu; chính sách nhà nước về dữ liệu; hợp tác quốc tế và quản lý nhà nước về dữ liệu; xây dựng dữ liệu trong các cơ quan Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội; và các hành vi bị nghiêm cấm.

Dữ liệu được coi là tài nguyên, và nhà nước có chính sách huy động nguồn lực để phát triển dữ liệu thành tài sản. Quyền của chủ sở hữu dữ liệu được xác định là quyền tài sản theo pháp luật dân sự. Luật quy định trách nhiệm quản lý nhà nước về dữ liệu cho Chính phủ, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, các Bộ, cơ quan ngang Bộ và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Chương II- Xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý, sử dụng dữ liệu; quỹ phát triển dữ liệu quốc gia:

Chương II gồm 19 điều, quy định về việc thu thập, tạo lập, bảo đảm chất lượng, phân loại, lưu trữ, quản trị và quản lý dữ liệu. Các quy định bao gồm việc truy cập, truy xuất, kết nối, chia sẻ, điều phối và cung cấp dữ liệu cho cơ quan nhà nước. Luật cũng bao gồm các quy định về phân tích, tổng hợp, xác nhận, xác thực, công khai, mã hóa và giải mã dữ liệu, cũng như việc chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới. Ngoài ra, luật còn quy định về hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực dữ liệu, quản lý rủi ro, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật về dữ liệu, và quỹ phát triển dữ liệu quốc gia.

1. Luật quy định các nội dung cơ bản cần tuân thủ trong quá trình xử lý dữ liệu, quản trị và quản lý rủi ro, và yêu cầu về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực dữ liệu.

2. Việc cung cấp dữ liệu cho cơ quan nhà nước được khuyến khích, và bắt buộc trong các trường hợp khẩn cấp để đảm bảo an ninh quốc gia và trật tự xã hội.

3. Chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới phải tuân theo quy định chi tiết để bảo đảm an ninh và lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể dữ liệu.

4. Quỹ phát triển dữ liệu quốc gia được thành lập để hỗ trợ chuyển đổi số, nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ cao liên quan đến dữ liệu, đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi và khu vực kinh tế - xã hội khó khăn.

Chương III- Xây dựng, phát triển trung tâm dữ liệu quốc gia; cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia:

Chương III gồm 09 điều, quy định về việc xây dựng và phát triển Trung tâm dữ liệu quốc gia và Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia. Các quy định bao gồm việc xây dựng cơ sở hạ tầng, trách nhiệm của Trung tâm dữ liệu quốc gia, và bảo đảm nguồn lực cho việc phát triển trung tâm. Trung tâm dữ liệu quốc gia sẽ do Chính phủ xây dựng, quản lý và vận hành, với nhiệm vụ tích hợp, đồng bộ, lưu trữ, chia sẻ, phân tích và khai thác dữ liệu của các cơ quan nhà nước, cung cấp hạ tầng công nghệ thông tin cho các cơ quan Đảng và Nhà nước.

Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia sẽ thu thập, cập nhật và đồng bộ dữ liệu để phục vụ cho việc khai thác và sử dụng dữ liệu của các cơ quan Đảng, Nhà nước, và các tổ chức chính trị - xã hội, cũng như đáp ứng nhu cầu của tổ chức và cá nhân. Dữ liệu này bao gồm dữ liệu mở, dữ liệu dùng chung, dữ liệu dùng riêng, và dữ liệu khác do tổ chức, cá nhân cung cấp.

Việc khai thác và sử dụng dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia sẽ giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và đơn giản hóa quy trình giải quyết thủ tục hành chính. Việc kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống sẽ được thực hiện thông qua Trung tâm dữ liệu quốc gia, giúp đảm bảo an ninh và an toàn thông tin.

Trung tâm dữ liệu quốc gia cũng có trách nhiệm giám sát chất lượng dữ liệu, thực hiện các biện pháp bảo vệ dữ liệu, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ trong xử lý dữ liệu, và tổ chức các hoạt động hợp tác quốc tế về dữ liệu.

Chương IV - Sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu

Chương IV gồm 05 điều, quy định về các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu, trung gian dữ liệu, phân tích và tổng hợp dữ liệu, cũng như sàn dữ liệu. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về quản lý các tổ chức cung cấp các sản phẩm và dịch vụ này. Việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới sẽ thúc đẩy chuyển đổi số và thiết lập thị trường dữ liệu.

Sàn dữ liệu là nền tảng cung cấp tài nguyên về dữ liệu cho nghiên cứu, phát triển khởi nghiệp và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ liên quan. Một số loại dữ liệu không được phép giao dịch như dữ liệu gây nguy hại đến quốc phòng, an ninh, và dữ liệu không được chủ thể dữ liệu đồng ý.

Các tổ chức cung cấp sản phẩm, dịch vụ trung gian dữ liệu, phân tích, tổng hợp dữ liệu và sàn dữ liệu phải tuân thủ quy định về an toàn, bảo mật dữ liệu, và phải có kênh tiếp nhận thông tin liên tục, quản lý, kiểm tra và giám sát an toàn dữ liệu.

Chương V - Điều khoản thi hành

Chương V gồm 03 điều, quy định về sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật liên quan, hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp. Luật Dữ liệu bổ sung các khoản phí khai thác và sử dụng thông tin trong Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia và các cơ sở dữ liệu quốc gia khác.

Theo Luật Dữ liệu, dữ liệu là tài sản và là tư liệu cho chuyển đổi số, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển. Dữ liệu sẽ trở thành hàng hóa, và cần có thị trường để giao dịch dữ liệu. Chương IV của Luật Dữ liệu đưa ra các quy định chung về sản phẩm, dịch vụ liên quan đến dữ liệu, trung gian dữ liệu, phân tích và tổng hợp dữ liệu, và sàn dữ liệu. Tuy nhiên, cần có hướng dẫn chi tiết từ Chính phủ về điều kiện kinh doanh và giao dịch dữ liệu trong thời gian tới nhằm đảm bảo an toàn trong việc kinh doanh sử dụng dữ liệu,tránh những ảnh hưởng tới an ninh quốc phòng cũng như làm lộ dữ liệu của các chủ thể sở hữu dữ liệu.

Việc sớm hoàn thiện các khung pháp lý liên quan đến dữ liệu, bao gồm Luật dữ liệu cá nhân, cũng sẽ được triển khai và thông qua trong thời gian tới. Điều này sẽ giúp đảm bảo an toàn và bảo mật dữ liệu cá nhân, cũng như tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, thúc đẩy phát triển kinh tế số và chuyển đổi số một cách bền vững.

Tại ATLAS, chúng tôi gồm các luật sư và chuyên gia đã có nhiều kinh nghiệm trong việc cung cấp các dịch vụ pháp lý và tuân thủ pháp luật tại Việt Nam. Đồng thời các chuyên gia của chung tôi đã có nhiều kinh nghiệm làm việc và tư vấn trong các tập đoàn đa quốc gia liên quan đến dịch vụ:

1. Tư vấn và hướng dẫn về việc tuân thủ các quy định pháp lý liên quan đến quản lý, bảo mật, xử lý và sử dụng dữ liệu số.

2. Tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp và tổ chức tuân thủ các quy định về bảo mật dữ liệu, đảm bảo an toàn thông tin và tránh các rủi ro pháp lý.

3. Tư vấn và hỗ trợ trong việc xác định và bảo vệ quyền sở hữu dữ liệu, đồng thời giải quyết các tranh chấp liên quan đến dữ liệu.

4. Tư vấn và hỗ trợ trong việc tuân thủ các quy định về xử lý dữ liệu, đảm bảo rằng các hoạt động xử lý dữ liệu tuân thủ pháp luật.

5. Tư vấn và hỗ trợ trong việc sử dụng dữ liệu một cách hợp pháp và an toàn, đảm bảo rằng các hoạt động sử dụng dữ liệu không vi phạm pháp luật.

6. Tư vấn và tập huấn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư liên quan đến các quy định về việc sử dụng dữ liệu.

ATLAS cam kết hỗ trợ nhà đầu tư và doanh nghiệp trong giai đoạn chuyển đổi này. Nếu cần thêm thông tin hoặc hỗ trợ trong việc tuân thủ pháp luật Việt Nam, vui lòng liên hệ ALTAS tại contact@altas.vn.   

Tác giả: ALTAS Managing Partner & Mr. Nguyen Tran Ngoc Thach (Senior Legal Assistant)

Ngày: 12.02.2025