Hợp đồng thông minh (Smart Contracts): Cách thức vận hành và ứng dụng trong doanh nghiệp

Hợp đồng thông minh mang lại nhiều lợi ích tiềm năng trong tự động hóa và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, để tối ưu hóa ứng dụng và giảm thiểu rủi ro, cần có sự phối hợp giữa các nhà phát triển công nghệ, doanh nghiệp và cơ quan lập pháp nhằm xây dựng khung pháp lý phù hợp, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng về công nghệ cho các bên liên quan.

Khái niệm và cách thức vận hành

Hợp đồng thông minh (Smart Contracts) là các chương trình tự thực thi trên nền tảng blockchain khi các điều kiện đã được định trước được đáp ứng mà không cần sự giám sát của bên thứ 3. Không giống hợp đồng truyền thống dựa vào sự thực thi của con người hoặc tòa án, hợp đồng thông minh hoạt động hoàn toàn tự động, minh bạch và không thể thay đổi sau khi được triển khai. Cách thức vận hành:

• Mã hóa điều khoản hợp đồng: Các điều khoản trong hợp đồng được viết dưới dạng mã lệnh.

• Kích hoạt dựa trên điều kiện: Khi một điều kiện được đáp ứng (ví dụ: nhận đủ thanh toán), hợp đồng sẽ tự động thực thi hành động tương ứng (ví dụ: chuyển tài sản).

• Minh bạch và phi tập trung: Thông tin hợp đồng được lưu trữ trên blockchain, đảm bảo không thể sửa đổi hoặc giả mạo. Ví dụ, trong một giao dịch mua bán, hợp đồng thông minh có thể được lập trình để chuyển quyền sở hữu tài sản ngay khi người mua hoàn tất thanh toán.

Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm:

• Tự động hóa: Giảm thiểu sự can thiệp của con người, từ đó giảm lỗi và chi phí.

• Minh bạch: Dữ liệu trên blockchain công khai và không thể thay đổi.

• Tăng cường bảo mật: Blockchain sử dụng mã hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ thông tin.

Hạn chế:

• Phụ thuộc vào mã lệnh: Nếu mã bị lỗi, có thể dẫn đến mất mát tài sản hoặc xung đột pháp lý.

• Khó khăn trong sửa đổi: Một khi hợp đồng đã được triển khai, việc thay đổi rất phức tạp và tốn kém.

• Hạn chế pháp lý: Pháp luật hiện tại ở nhiều quốc gia chưa có khung pháp lý đầy đủ cho việc công nhận và xử lý tranh chấp liên quan đến hợp đồng thông minh.

Ứng dụng trong doanh nghiệp

Hợp đồng thông minh đang được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, mang lại hiệu quả vượt trội cho doanh nghiệp:

• Chuỗi cung ứng: Theo dõi và tự động xác nhận việc giao nhận hàng hóa, giảm thiểu gian lận và cải thiện độ tin cậy.

• Tài chính và bảo hiểm: Tự động hóa các khoản vay, thanh toán bảo hiểm khi xảy ra sự kiện đã được lập trình.

• Bất động sản: Đơn giản hóa quy trình mua bán, chuyển nhượng tài sản thông qua hợp đồng tự thực thi.

• Quản lý tài sản trí tuệ: Tự động thực hiện quyền sử dụng tài sản trí tuệ, thanh toán bản quyền cho các tác giả.

Thách thức pháp lý

Hiện nay, nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, vẫn chưa có quy định cụ thể về hợp đồng thông minh. Một số vấn đề cần được làm rõ bao gồm:

• Tính pháp lý: Liệu hợp đồng thông minh có được coi là hợp đồng hợp pháp theo luật dân sự?

• Thẩm quyền giải quyết tranh chấp: Khi có xung đột xảy ra, liệu tòa án truyền thống hay một cơ quan chuyên biệt sẽ xử lý?

• Quy định về trách nhiệm: Ai sẽ chịu trách nhiệm nếu mã hợp đồng bị lỗi hoặc bị khai thác?

Tác giả: Đặng Uyên Thy - phòng Pháp Lý

Ngày: 18.01.2025