BẢN TIN PHÁP LÝ: QUỐC HỘI THÔNG QUA LUẬT KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO – THIẾT LẬP CƠ CHẾ SANDBOX THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI

A.Giới thiệu

Ngày 27/6/2025, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Luật gồm 73 điều, có hiệu lực từ ngày 01/10/2025. Đây là bước hoàn thiện pháp lý nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phát triển đất nước.

 B.Điểm mới nổi bật

Lần đầu tiên, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo chính thức quy định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) – công cụ pháp lý cho phép thử nghiệm các mô hình, công nghệ, sản phẩm hoặc chính sách mới chưa được luật hiện hành điều chỉnh, trong phạm vi và thời gian giới hạn. Việc thử nghiệm được thực hiện minh bạch, có giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý để đảm bảo an toàn xã hội và quyền lợi người dân.

Tổ chức, cá nhân tham gia sandbox nếu tuân thủ đúng giới hạn thử nghiệm sẽ được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự, thậm chí hình sự khi phát sinh rủi ro. Đây là bước tiến lớn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nhất là trong các lĩnh vực như tài chính, công nghệ số, y tế, năng lượng, môi trường.

Bên cạnh đó, Luật còn bổ sung nhiều chính sách khuyến khích nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ. Cụ thể, đơn vị chủ trì các nhiệm vụ khoa học – công nghệ trọng điểm quốc gia được quyền chỉ định chuyên gia, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ khoa học – công nghệ hoặc chuyển giao công nghệ, không bắt buộc phải đấu thầu công khai. Đồng thời, đơn vị được phép đàm phán trực tiếp về thù lao, giá trị hợp đồng, điều kiện chuyển giao trên nguyên tắc minh bạch, phù hợp thị trường, giúp thu hút kịp thời nguồn lực chất lượng cao.

Đáng chú ý, Luật xác lập vị trí "Tổng công trình sư" – cá nhân chịu trách nhiệm chính về chuyên môn, tiến độ, chất lượng và điều phối toàn bộ nguồn lực của các chương trình đổi mới sáng tạo quy mô lớn. Người này được hưởng cơ chế đãi ngộ đặc biệt và được lựa chọn theo năng lực thực tế, không nhất thiết là cán bộ hành chính.

Ngoài ra, Luật thúc đẩy phát triển sàn giao dịch công nghệ, mạng lưới kết nối cung – cầu công nghệ toàn quốc, giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới minh bạch, thuận lợi. Đồng thời, tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, khuyến khích đăng ký sáng chế, nhãn hiệu, hạn chế tình trạng vi phạm bản quyền hoặc chuyển giao công nghệ không minh bạch.

Những chính sách này góp phần hoàn thiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, tạo môi trường pháp lý thuận lợi để Việt Nam tiếp cận, làm chủ và ứng dụng hiệu quả các thành tựu khoa học – công nghệ tiên tiến.

C.Các khó khăn, vướng mắc tiềm ẩn

Việc triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong thực tế đòi hỏi phải sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, đồng bộ về điều kiện, tiêu chí lựa chọn mô hình thử nghiệm, quy trình xét duyệt, cơ chế giám sát cũng như trách nhiệm của các bên tham gia. Đặc biệt, cần làm rõ phạm vi không gian, thời gian, đối tượng áp dụng thử nghiệm để vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa đảm bảo an toàn xã hội và quyền lợi của người dân. Ngoài ra, phương án xử lý kết quả thử nghiệm, bao gồm cả trường hợp thử nghiệm không thành công hoặc kết thúc trước thời hạn, cũng cần được quy định rõ ràng nhằm tránh các tranh chấp phát sinh, đồng thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm.

Đối với một số lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao hoặc có tác động xã hội lớn như tài chính (fintech), y tế, môi trường, việc xây dựng sandbox chuyên ngành cần được ưu tiên triển khai ngay để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, kịp thời. Trong đó, sandbox fintech theo Nghị định 94 ngày 29/4/2025 của Chính phủ là ví dụ cụ thể đầu tiên, với phạm vi áp dụng thử nghiệm trong lĩnh vực thanh toán, cho vay ngang hàng, huy động vốn cộng đồng… Nghị định này sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, đánh dấu bước khởi động quan trọng để đưa cơ chế sandbox đi vào thực tiễn, làm tiền đề cho việc nhân rộng mô hình này sang các lĩnh vực khác trong thời gian tới.

D.Kết luận

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý linh hoạt, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp, cá nhân thử nghiệm, triển khai các mô hình, sản phẩm mới một cách an toàn, hiệu quả. Đây là bước tiến quan trọng đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực phát triển của đất nước.

ALTAS có thể hỗ trợ như thế nào?

ALTAS LAW cung cấp các gói dịch vụ pháp lý và kế toán, thuế toàn diện được thiết kế để hỗ trợ liền mạch trong giai đoạn chuyển đổi này: 

• Dịch vụ Kế toán và Thuế: Chúng tôi cung cấp dịch vụ kế toán và thuế để giúp doanh nghiệp quản lý các tác động tài chính, bao gồm lập kế hoạch thuế, quyết toán thuế, thanh tra thuế và hỗ trợ hoàn thuế.

• Giấy phép & Tuân thủ Quy định: Chúng tôi sẽ rà soát tỉ mỉ các giấy phép hiện có, tư vấn về các sửa đổi hoặc gia hạn cần thiết, và hướng dẫn quy trình xin cấp giấy phép/phê duyệt. Đội ngũ của chúng tôi cũng sẽ đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ tất cả các thay đổi quy định liên quan.

Vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email contact@altas.vn để thảo luận cụ thể.

---- 
Viết bởi: Lê Quang Lâm - Luật sư Thành viên tại ALTAS Law & Trợ lý pháp lý cao cấp Phạm Uyên Thy - ALTAS Law 
Ngày: 03/07/2025